Nowa Cerekwia
50°05′27″N 17°55′50″E/50,090833 17,930556| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2007) |
922 |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-133[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OGL |
| SIMC |
0496099 |
Położenie na mapie gminy Kietrz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego  | |
| 50°05′27″N 17°55′50″E/50,090833 17,930556[1]
| |
Nowa Cerekwia (cz. Německá Cerekve[3], niem. Deutsch Neukirch) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, w gminie Kietrz[4]. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską w 1298 roku, zdegradowana w 1742 roku[5].
W pobliżu miejscowości znajduje się m.in. nieczynny (zalany) kamieniołom mioceńskiego bazaltu z dobrze widocznym ciosem słupowym.
Historia[edit | edit source]
W pobliżu miejscowości znaleziono ślady wielu osad prehistorycznych i wczesnośredniowiecznych, m.in. kultury amfor kulistych, kultury wczesnego brązu (jedno z najstarszych w Polsce założeń obronnych) z XVIII w p.n.e., kultury łużyckiej, celtyckiej, przeworskiej.
Historycznie miejscowość leży na tzw. polskich Morawach, czyli na obszarze dawnej diecezji ołomunieckiej. Wzmiankowana w 1234, kiedy należała do Margrabstwa Moraw. Jeszcze w XIII wieku uzyskało prawa miejskie[6]. Istniała tu już wtedy parafia, najstarsza na obszarze dzisiejszego powiatu głubczyckiego[7]. Z 1298 r. pochodzą wzmianki o targach w Nowej Cerekwi. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus i powiatu głubczyckiego. Pierwotnie była zamieszkała przez tzw. Morawców, jeszcze w XVII wieku językiem kazań był język morawski (gwary laskie)[8], na początku XX wieku była już w całości niemieckojęzyczna. W 1885 r. w miejscowości mieszkało 1011 osób[9].
Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnione były w Nowej Cerekwi 844 osoby, z czego 550, ok. 65,2%, to mieszkańcy (w tym 528, ok. 62,6% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 828 głosów (ok. 98,1% uprawnionych), w tym 827 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 826 osób (ok. 99,8%), a za Polską 1 osoba (ok. 0,1%). W Bieszkowie (niem. Bieskau) rozkład głosów prezentował się następująco: uprawnionych było 691 osób, z czego 446, ok. 64,5%, to mieszkańcy (w tym 442, ok. 64,0% całości, mieszkańcy urodzeni w Bieszkowie). Oddano 680 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 680 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 677 osób (ok. 99,6%), za Polską 3 osoby (ok. 0,4%)[10].
1 kwietnia 1937 r. Nowa Cerekwia i Bieszków zostały połączone w jedną miejscowość o nazwie Altstett[9]. Miejscowość utraciła prawa miejskie[6]. W granicach Polski od końca II wojny światowej. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Nowa Cerekwia[11]. Jej mieszkańcy zostali wysiedleni, a ich miejsce zajęli przesiedleńcy z utraconych przez Polskę Kresów Wschodnich. 80 polskich rodzin, zamieszkujących wieś Doliniany pod Gródkiem Jagiellońskim osiedliły się na Ziemiach Zachodnich w Kościerzycach (powiat brzeski) i właśnie w Nowej Cerekwi (powiat głubczycki) w Opolskiem[12].
Religia[edit | edit source]
Na terenie wsi działalność religijną prowadzi rzymskokatolicka Parafia św. Piotra i Pawła
Zabytki[edit | edit source]
.jpg)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:
- kościół par. pw. śś. Piotra i Pawła, zbudowany w latach 1783–1787 w stylu późnobarokowym z elementami klasycyzmu w miejscu starszej drewnianej świątyni
- ruina kościoła cmentarnego pw. św. Wacława, zbudowanego w 1688 roku, przebudowanego w 1858 r. i zniszczonego w 1945 roku; zachowały się w nim kamienne epitafia z XVII wieku
- ruina zamku, XVI–XVII, 1808 rok, zrujnowanego po 1945 r.
- dom, ul. Raciborska 19, z poł. XIX w., nie istnieje
- dom, ul. Raciborska 57, z poł. XIX w.
- dom, ul. Raciborska 58, z poł. XVIII w., XIX w.
- dom, ul. Rynek 17, 1 poł. XIX w.
- most kolejowy nad rzeką Troją
inne zabytki:
- grodzisko z epoki brązu.
Przypisy[edit | edit source]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 87887
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 826 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gregor Wolný: Kirchliche Topographie von Mähren. I. Abtheilung, Band 5. Brünn: Nitsch und Grosse, 1863, s. 234. (niem.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-02-21].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 54-55.
- ↑ a b Sołectwa gminy Kietrz. [w:] www.kietrz.pl [on-line]. [dostęp 2018-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-12)].
- ↑ Katarzyna Maler. ZARYS DZIEJÓW KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO NA ZIEMI GŁUBCZYCKIEJ OD ŚREDNIOWIECZA DO 1945 ROKU. „WROCŁAWSKI PRZEGLĄD TEOLOGICZNY”. 23, s. 187, 2015.
- ↑ Mapa Zasięg mowy polskie na Śląsku około połowy XVII wieku. Opracował Tadeusz Ładogórski w: Historia Śląska pod redakcją Karola Maleczyńskiego, Wrocław 1966, Tom 1, cz. 3.
- ↑ a b Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Leobschütz. 2006. [dostęp 2012-06-02]. (niem.).
- ↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 15–16. [dostęp 2015-02-12]. (fr. • pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ https://web.archive.org/web/20160305145524/http://www.brozbar.cieplowizja.pl/grzymalow/grzymalow/przesiedlenia.html Mapa osiedleń
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 29 [dostęp 2020-08-08].
Bibliografia[edit | edit source]
- Z. Bereszyński, Prastara osada, Gazeta Wyborcza, Opole, 13 VII 2007
Linki zewnętrzne[edit | edit source]
- Cerkiew (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 535.
- Siedziba gminy: Kietrz
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie (ich części) | |
| Osady |
